რატომ გვჭირდებოდა „ნამახვანჰესი“ და როგორ გეგმავს რუსეთი საქართველოს ენერგოანექსიას

უცნაურ ქვეყანაში ვცხოვრობთ. უცნაურში-მეთქი იმიტომ ვამბობ, რომ კონკრეტულ თემებზე არაპროფესიონალები ყოველგვარი არგუმენტების გარეშე საუბრობენ. აი, მაგალითად, „ნამახვანჰესის" გარშემო განვითარებული მოვლენები გავიხსენოთ. ე.წ. ბუნებისდამცველები, ქალბატონი ჩხობაძე და სხვები, ჰესის მშენებლობას ფლორა-ფაუნის დაცვის მოტივით ეწინააღმდეგებოდნენ და შესაძლო ზიანზეც ვერბალური განცხადებების იქით არ წასულან. ამასთან, ბუნებაზე მზრუნველები შიგადაშიგ იმასაც მიანიშნებდნენ, რომ „ნამახვანი" ქვეყნის ეკონომიკასა თუ ენერგეტიკას არაფერში წაადგებოდა. არადა, სინამდვილეში, „ენკა"-ს მიერ სახელმწიფოსთან გაწყვეტილი ხელშეკრულება იმის წინაპირობას ქმნის, რომ ქვეყანა აღარ იარსებებს. ეს ვინმესთვის შესაძლოა, ხმამაღალი ნათქვამია, მაგრამ

საქართველოს საინჟინრო და ენერგეტიკის აკადემიების წევრი, ტექნიკის მეცნიერებათა დოქტორი პაატა ცინცაძე წინამდებარე ვრცელ ინტერვიუში დეტალურად და, რაც მთავარია, პროფესიულად განმარტავს, თუ რატომ გვიჭრდება არამარტო ნამახვანჰესი", არამედ, სხვა ჰესებიც.

- ბატონო პაატა, მოდით, საუბარი ძალიან ბანალური კითხვით დავიწყოთ - ჰესები გვჭირდება და თუ გვჭირდება, რამდენი?

- ჰესები გვჭირდება, რადგან ელექტროენერგია რომ ვაწარმოოთ, სხვა საკუთარი რესურსი, უბრალოდ, არ გაგვაჩნია. ერთადერთი ჰიდრორესურსი გვაქვს და ამიტომ ჰესების მშენებლობა აუცილებელი და გარდაუვალია.

რაც შეეხება იმას, რამდენი ჰესი გვჭირდება, რაც მეტი იქნება, მით უკეთესი იმიტომ, რომ დღეს მეზობელი ქვეყნებიდან, დაახლოებით, 1მილიარდ 600 მილიონ კილოვატსაათის იმპორტს ვაკეთებთ. მეზობელი ქვეყნები კი ვინ არიან, მოგეხსენებათ - რუსეთი, თურქეთი, აზერბაიჯანი და სომხეთი. ამ ქვეყნებთან კი ეკონომიკური ურთიერთობის დემოკრატიული საბაზრო პირნციპებით დამყარება შეუძლბელია.

- რატომ?

- ამ ქვეყნებში ელქტროენერგიის ფასში ე.წ. პოლიტიკურ მდგენელს ძალიან დიდი ადგილი უჭირავს.

სხვათა შორის, ბუნებრივ გაზზე ფასი ისე გაიზრდა, რომ მთელი ევროპა საგონებელშია ჩავარდნალი. რუსეთი კი გახარებულია, რომ მთელი ევროპა თავისი გაზით დაიპყრო და სხვათა შორის, ჩვენც იგივე გველოდება, თუ ასე გავაგრძელეთ. შესაბამისად, მცდარია მოსაზრება, თუ ვინმეს ჰგონია, რომ მეზობლებისგან ცუდს არ უნდა ველოდოთ. ამიტომ ჩვენი ენერგეტიკა უნდა განვავითაროთ. ჩვენი ენრგეტიკის განვითარების ერთადერთი საშუალება კი ჰიდროენერგეტიკაა.

რა თქმა უნდა, უნდა განვავითაროთ ე.წ სუფთა ენერგიის სხვა წყაროების გამოყენებაც, ვგულისხმობ ქარის და მზის ენერგიებს, მაგრამ ამას წინ უნდა უძღოდეს ჰიდროენერგეტიკის განვითარება, რის გარეშეც ხსენებული წყაროების ფართომასშტაბიანი გამოყენება ტექქნიკურად შეუძლებლია.

- ყველაფერი ეს მესმის, ბატონო პაატა, მაგრამ გარემოსდამცველები ჰესების მშენებლობას ხმალამოღებულნი ებრძვიან. ყველა ჰესი, მართლაც, ასე ცუდადაა დაპროექტებული თუ გარემოსდამცველების წინააღმდეგობა ჩვეულებრივი დესტრუქცია, რომელისაც სხვა მიზნები აქვს?

- მხოლოდ ჰესებს არ ეწინაღმდეგებიან.

- აბა, კიდევ რას ეწინააღმდეგებიან?

_ ქარის ელექტროსადგურებსაც. ამიტომ, ქარის ელექტროსადგურების ყველა პროექტი გაჩერებულია - მწვანეებს სასამართლოში სარჩელები აქვთ შეტანილი. რა თქმა უნდა უკლებლივ ყველა ენერგეტიკული პროექტი გარემოს დაცვის აღირებული სტანდარტებით უნდა გახორციელდეს, ამას ყველა ეთანხმება და არავინ კამათობს. თუ ჰესების მომხრეებს და მოწინააღმდეგეებს ქვეყნისთვის სასიკეთო საქმის გაკეთება გვინდა, ერთად უნდა ვიპოვოთ გზა და არა სარჩელებით ვირბინოთ სასამართლოებში.

- ანუ, ჰესებსა და ქარის ელექტროსადგურებს მხოლოდ „მწვანეები" ეწინააღმდეგება თუ ყველა გარემოსდამცველი?

- მწვანეებში ყველა გარემოსდამცველ ორგანიზაციებს ვგულისხმობ, მგონია, რომ მათ არასაკამირისი ცოდანა და ინფრომაცია აქვთ და არ მინდა სხვა რამ ვიფიქრო.

- ესე იგი, ფიქრობთ, რომ მაგალითად, ნინო ჩხობაძეს, რომელიც იგივე სუს-ის კრებსებში ბევრჯერაა ნახსნები, არასაკმარისი ცოდნა აქვს, ან თეა გოდოლაძეს, რომელიც გარემოსდამცველი არაა, მაგრამ სუს-ის ფაილების თანახმად, იმუქრება, თურქებს ფულის „გათეთრების" საშუალებას არ მივცემო?

- ვანო, კარგად ვიცნობ ქალბატონ ნინო ჩხობაძეს, მის პროფესიონალიზმში და პატრიოტულ განწყობებში ეჭვი არ მეპარება, სხვებს ნაკლებად ვიცნობ და ხომ გითხარით, არ მინდა, რომ მძიმე დასკვნები გავაკეთო - ეს ჩემი საქე არაა. ამიტომ, მხოლოდ ის შემიძლია გითხრათ, რომ ის, რასაც ზოგიერთი „მწვანეები" აკეთებენ, არც საქართველოს ინტერესშია და არც საქართველოს მომავალზე ზრუნვითაა გამოწვეული.

სხვათა შორის მათ ერთ რამეში კი ვეთანხმები.

- კონკრეტულდ, რაში?

- ჰიდროელექტროენერგიის ცუდად განხორციელებულმა რამდენიმე პროექტმა ძალიან ცუდი როლი ითამაშა.

- ცუდად რომელი პროექტი განხორციელდა?

- მაგალითად, აჭარისწყალი, სადაც გვირაბები დაინგრა და კომპანიამ, საბოლოო ჯამში კი, ჩვენ საშინელი ზარალი განვიცადეთ იმიტომ, რომ ოთხასი მილიონი კილოვატსაათი ვერ მივიღეთ. მშენებარე მესტიაჭალაჰესი 1, მთლიანად წყალმა წაიღო, ბახვჰესი 3-ზე კი ავარია მოხდა და სწრაფდენი დაინგრა. სხვა შემთხვევების გახსენება შეიძლება.

- ცუდად განხორციელებული პროექტები შესაძლოა, გარემოსდაცველებისთვის საბაბია, თორემ მათი პროტესტის მიზეზი, ჩემი აზრით, სხვა რამეა, ანუ როგორც იტყვიან, ძაღლის თავი სხვაგან უნდა ვეძებოთ...

- სერიოზული საბაბია, როცა გეუბნებიან, რასაც აშენებ, თავზე გვენგრევა და ახალი რისთვის ავაშენოთ, თავზე რომ დაგვენგრესო? მოკლედ, ყველაფერ ამას იყენებენ.

- ესე იგი, ბატონო პაატა, მეთანხმებით, რომ გარემოსდამცველების პროტეტის რეალური მიზეზი სხვა რამეა, არა?

- რა თქმა უნდა, თუმცა ისიც უნდა ვთქვათ, რომ ჰესების მოწინააღმდეგები შესაძლოა, ასეთ საკითხებში მართლებიც იყვნენ, რადგან ცუდი მაგალითები არსებობს.

- ცუდისგან დაზღვეული არავინაა, მაგრამ გარემოს დაცვაზე მომუშავეების ქმედებაში დესტრუქცია გამორიცხულია?

- პირველ რიგში, ეს დესტრუქციაა, აბა, სხვა რა არის?! გაიძახიან, საქართველოში ინვესტორს მიწა არ მივცეთ, სადგური ისე ააშენოს და 800 მილიონი ამერიკული დოლარი ჩადოს, მაგრამ მიწა მისი არ იქნება და როცა მოგვინდება, სადგურს ან დავანგრევთ ან გავყიდოთო. ნორმალურ და ცივილურ ქვეყანებში ასე არ ხდება. პატარა ქოხს ვერავინ დადგამს, მიწით სარგებლობის უფლების გარეშე. სახელმწიფოდან მიწის ნაკვეთზე უფლების მოპოვების სხვადასხვა ფორმა არსებობს. მიწის ნაკვეთი შეიძლება, გრძელვადიანი აღნაგობით ან იჯარით გადმოგეცეთ ან მოახდინოთ მისი პრივატიზება, რომ გაძახიან, მიწა არ მივცეთ და ისე ააშენონო, ეს დესტრქუციაა, აბა, რა არის?!

- „ენკა"-ს მშენებლობის უფლებაც ჰქონდა და ნებართვაც, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ვნახეთ, ნამახვნჰესთან დაკავშირებით რაც მოხდა, თუმცა ვიდრე ამ თემას ჩავუღრმავდებით, ერთ კითხვას დაგისვამთ, ბატონო პაატა: როგორც ვიცი, დაახლოებით, 84 ჰესის პროქეტი არსებობს. ყველა ეს პროექტი „ნამახვანის" ბედს გაიზიარებს და ინვესტორები გაიქცევიან?

- იგივე უკვე ბევრ სადგურზე მოხდა და ხდება. აი, მაგალითად, როგორც ვიცი, გურიაში კომპანია „წყალი მარგებელი" ჰიდროელქტროსადგურს საკუთარ ტერიტორიაზეც კი ვერ აშენებს. ასე რომ, ამ თავლსაზრისით ქვეყანაში საკმაოდ მძიმე სურათია.

ერთ რამეს გეტყვით: 1987 წელს, როცა ხუდონის წინააღმდეგ ეროვნული მოძრაობა ამხედრდა, დღევანდელი გადასახედიდან, ამას თითქოს რაღაც გამართლება ჰქონდა.

- რატომ?

-იმ დროს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მნიშვნელობა ქვეყანაში მოსახლეობის მხოლოდ 10%-მა თუ იცოდა, ხალხს 26 მაისიც არ ჰქონდა გაგონილი და ამიტომ, ყურადღების მიქცევა იყო საჭირო. საამისოდ კი ამ პროცესში რაღაც დიდის და მნიშველოვანის ჩართვა იყო საჭირო და ამისთვის ხუდონჰესი აირჩიეს. მოკლედ, პოლიტიკურ ინტერესებს, შეიძლება გამართლებულს, „ხუდონჰესის" მშენებლობა შეეწირა.

- ხუდონთან დაკავშირებით ის ვერსიაც არსებობს, რომ ეს რუსული სპეცსამსახურების მიერ აგორებული თემა იყო...

- ის, რომ ხუდოჰესის მშენებლობის შეჩერება რუსეთის ინტერესებში შედიოდა და „კა-გე-ბეც" ჩართული იქნებოდა, ცხადია. ამ პროცესებში პირადად ვღებულობდი მონაწილეობას, ოღონდ რა თქმა უნდა, მშენებლობის მხარდმჭერი ვიყავი. ამ ამბებიდან ბევრი წლის შემდეგ, „კა-გე-ბე"-ს აქაურმა წარმოამდგენელმა თქვა, ეროვნული მოძრაობა ხუდონჰესის მშენებლობის წინააღმდეგ ისე კარგად „მუშაობდა", რომ ჩვენ ჩარევა აღარ დაგვჭირდაო.

- მოდით, პარალელი გავავლოთ - ნამხვანთან მიმართებაშიც ყურადღების მიქცევა იყო?

- რატომაც არა.

- ვის მიერ, ეკლესიის?

- ეკლესიაზე ვერაფერს გეტყვით... სხვათა შორის, ვერ გავიგე, რა უნდოდათ ე.წ. რიონის მცველებს.

- ბატონო პაატა, მხოლოდ თქვენ კი არა, ვერავინ გაიგო, „რიონის მცველებს" რა უნდოდათ. სხვათა შორის, სუს-ის ფაილებში, რომელიც CNews-მა გაასაჯაროა, ნათქვამია, რომ 2018 წელს, როდესაც „ენკა"-ს სახელმწიფოსთან ჯერ ხელშეკრულება არ აქვს გაფრომებული, ვარლამ გოლეთიანის მამა, რომელიც სასულიერო პირია, ერთ-ერთ მეუფეს ეუბნება, საწინაარმდეგო აქციები უნდა დავიწყოთ და მოძრაობას „რიონის ხეობის გადასარჩენად" ან „მოსახლეობა რიონის ხეობისთვის" უნდა დავარქვათო, ანუ ჰესის საწინააღმდეგო კამპანიისთვის მზადება ჯერ კიდევ მაშინ დაიწყო, სანამ „ენკა" ხელშეკრულებას ოფიციალურად გააფორმებდა. ამას რით ხსნით?

- მეტსაც გეტყვით: 170-ზე მეტმა ოჯახმა „ენკა"-ს მიწის ნაკვეთები მიჰყიდა. რომ ამბობენ, არ ვიცოდითო, აბსურდია. მეზობლებმა მიწის ნაკვეთები რომ გაყიდეს, ეს არ იცოდნენ?.. არ მინდა, სხვის საქმეში ჩავერიო, ჯობია, კომპტენტურმა ორგანოებმა გამოიძიონ. გამოსაძიბელი რომაა, ამაზე ორი აზრი არ არსებობს.

- გამოსაძიებელი ე.წ. რიონის ხეობის მცველების მოქმედება?

- საერთოდ, პროცესი, რომელიც რიონის ხეობის ე.წ. მცველებმა ააგორეს, გასარკვევია, ბოლოს და ბოლოს, რა უნდათ? ის, რაც მაგათ უნდათ, იქნებ, ჩვენც გვინდა?

ერთი პერიოდი ამბობდნენ, ქუთაისს წყალი წაიღებსო, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ასე არ იყო. მერე თქვეს, თურქული კომპანიას უნდა ურანის საბადოებს დაეუფლოსო, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ იმ რეგიონში ურანის მარაგები საერთოდ არ არის, ანუ არც ეს იყო სიმართლე. მერე ლაპარაკი დაიწყეს, ელექტროენერგიის შესყიდვის 15-წლიან ხელშეკრულებას რატომ დებს, რატომ არაა გრძელვადიანი ხელშეკრულებაო. სხვათა შორის, ნესკრაზე პირიქით იყო - 32-წლიანი ხელშეკრულება დაიდო და მაშინ გაიძახოდნენ, 32 წელი რატომ უნდა ვიყიდოთო, ანუ ურთიერთგამომრიცხავი და აბსოლუტურად აბსურდული განცხადებები კეთდებოდა. ამიტომ, მგონია, რომ ყველაფერი ეს ერათდერთისკენ იყო მიმართული - მეზობელ ქვეყნებზე საქართველოს ენერგოდამოკიდებულება გაიზარდოს.

- გასაგებია, რომ „ენკა" ქვეყნიდან გავიდა, მაგრამ გარკვეული სამუშაოები, ხუდონისა და ნესკრასი არ იყოს, ჩატარებულია. მოკლედ. „ნამხავნჰესს" რა ელის?

- ხუდონზე გეტყვით: სანამ ინვესტორი შევიდოდი, მიწისიქვეშა ნაგებობების სამშენებლო სამუშაოების, დაახლოები, 40 პროცენტი უკვე გაკეთული იყო.

- ამ ნაგებობებს დღეს ვერ გამოვიყენებთ?

- ახლანდელი მდგომარეობა არ ვიცი, რადგან ყველაფერი წყალშია ჩაძირული, მაგრამ დიდი ალბათობით, მათი გამოყენება შესაძლებელია. ამით „ხუდონჰესის" მშენებლობა გაადვილდება. მთავარი მოდონომება და სურვილია, თორემ ყველაფერს გამოვიყენებთ, თუმცა იმ ფონზე, როცა ინვერსტორები გარბიან, აქ თანხას ვინმე ნორმალური შემოიტანს?

- ანუ რა გამოდის, იგივე ხუდონიც, ნესკრაც და ნახმახვანიც ჰაერში კიდია თუ დაკონსერვდა?

- არ მგონია, რომ დაკონსერვდეს და თუ დაკონსერვდება, მაშინ მაპატიეთ და, საქართველოც დაკონსერვდება და სახელმწიფო აღარ იარსებებს! წარმოგიდნეგიანთ, ქვეყანა იმ ქვეყნის ელქტროენერგიაზე იყოს დამოკდიებული, რომელთანაც საომარი მდგომარეობა გვაქვს?!

- და რომელიც ოკუპანტია!

- დიახ, ოკუპანტია - ჩვენი მიწების 20 პროცენტი წაღებული აქვს.

- დიახ, ყველაფერი ეს აბსურდის თეატრს ჰგავს, მაგრამ ბატონო პაატა, იცით, რა ხდება? - მოსახლეობის გარკვეული ნაწილი და მათ შორის, ე.წ. ლიბერალებიც „ნამახვანჰესის" საწინაღმდეგო აქციაზე გავიდნენ. იქნებ, პრობლემა ისაა, ჩვენი ენერგეტიკული პოლიტიკა სტრუქტურიზებული არაა და სპეციალისტები თუ ხელსულფლება ხალხს კარგად ვერ უხსნიან, თუ რატომ არის ჰესები საჭირო?

- გეთანხმებით, ამ მიმართულებით საინფორმაციო სამუშაო საკმარისი არ იყო და ახლაც არაა, მაგრამ ყველაფრის ამაზე გადაბრალება სწორი არ იქნება. ხელისუფლებას და სპეციალისტებს ნუ მოვთხოვთ, რუსული „კა-გე-ბე" ბეჭებზე დადოს! ეს ჩვენზე ძლიერმა ქვეყნებმა ვერ შეძლეს

- „კა-გე-ბე"-ში დღევანდელ რუსულ სპეცსასახურებს გულისხმობთ?

- დიახ, რა თქმა უნდა. როგორ გინდათ, „კა-გე-ბე"-ს აჯობოთ?

- აბა, რა უნდა ვქნათ?

- ყველამ ცოტა მეტი მოქალაქეობრივი პასუხიმგებლობა უნდა გამოვიჩინოთ და ყველაფერ ამას ცოტა სხვანაირად შევხედოთ. საჭიროა, მოსახლეობის იმ ნაწილმა, რომლიც ჰესების მშენებლობას ეწინააღმდეგება, კარგად გაიგოს, რომ ეს მტრის ინტერესებში შედის და ამ პროცესებსაც ამ კუთხით შეხედონ.

- მტერი გასაგებია და, მოდით, ამ კონტექსტში ნესკრასთან, ხუდონსა და იგივე ნამხვანთან დაკავშირებით ფინასნთა სამინისტროს დამოკიდებულებაზე ვისაუბროთ, ანუ სამინისტრო მიიჩნევს, რომ ჭარბმა ელექტროენერგიან შესაძლოა, ქვეყნის ბიუჯეტს ზიანი მიაყენოს. ამ ლოგიკით, სახელმწიფოს ელექტროენერგიის აუცილებელი წესით შესყიდვა მოუწევს. სხვათა შორის, სამინისტროს ეს დოკუმენტი - „კერძო თანამშრომლობის პროექტებიდან მომდინარე ფისკალური რისკების შეფასება, კერძოდ, ელექტროენერგიის გარანტირებული შესყიდვის (PPA)" ხელშეკრულებები საჯაროა. მოკლედ, იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ფინანსთა უწყებამ არც ეკონომიკის სამინისტროსთან იმუშავა, არც - ინვესტორთან, არც - მარეგულირებელთან. ყველაფერ აქედან კი ჩანს, რომ ფინანსთა სამინისტროს ელექროენერგიის ექსპორტსა და შესაბამის სარგებელზე წარმოედგენაც არ აქვს...

- აქ ფინასნთა სამინსტროსთან საკამოდ ბევრია საკმათო.

- ესე იგი, გამოდის, რომ ფინანასთა სამინისტრომ ეკონომიკის სამინისტროსთან არ ითანამშრომლა?

- ფინასნთა სამინისტრო სავალუტო ფონდის დასკვნას დაეყრდნო, რომელიც ამბობს, რომ ეს ხელშეკრულებები ფისკალურ რიკსებ შეიცავს, მაგრამ როცა ფინანსთა სამინისტრო ხარ და შენი ქვეყნის მდგომარეობა სავალუტო ფონდის მაღალკვალიფიცურ ექსპერტებზე კარგად იცი, ის კითხვაც ხომ უნდა დასვა, ჰესების მშენებლობის, ანუ 7 წლის შემდგე (საუკეთესო შემთხვევაში ამდენი დრო დასჭირდება ნამოხვანის და ხუდონის მასშტაბის ჰესების მშენებლობას) ქვეყნაში ელქტროენერგიის მოხმარება რამდენი იქნება? როცა ამბობენ, 7 წლის შემდეგ მოხმარება დაიკლებს და ელექტროენერგიის ფასი დღევანდელ დონეზე დარჩებაო, ეს პირდაპირ იმას ნიშნავს, რომ ეს ქვეყანა აღარ განვითარდება. ან გაკეთეულია კი იმის ანალიზი, თუ რა სარგებელს მოუტანს ქვეყანას მილიარდობით დოლარის პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები ამ მოკლე 7 წლიან ვადაში ან ათეულობით მილიონი ლარი, რომელიც მშენებლობის დაწყების პირველი წლიდან ქონების გადასახადის სახით შევა ადგილობრივ ბიუჯეტებში? ისე, ფინანსთა სამინისტროს წარმოამდგენლებს დიდი სიამოვენებით ვედებატებოდი.

- ბატონო პაატა, რა ამის პასუხია და, წეღან თქვით, ყველაფერი გამოსაძიებელიაო. გამოძიება, წესით, ფინასნთა სამინსტროს ზემოხსენებული პოზიციითაც უნდა დაინტერსედეს?

- გამოძიება და დანაშაულის ნიშნების გამოკვლევა ჩემი საქმე არაა, მაგრამ საკითხის მინიმუმ, არაპროფესიონალური შეფასება სახეზეა.

მთელი მსოფლიო იმაზეა გადასული, რომ შიგაწვის ძრავიანი ავტომობილები ელექტრომობილებით ჩაანაცვლოს. მეტიც, ყველაფერში, მათ შორის, გათბობაშიც კი ელქტროენრგია მაქსიმალურად გამოიყენოს და ასეთ დროს ძნელი მისახვედრი არ უნდა იყოს, რომ ელქტროენრგიის მოხმარება გაიზრდება. ჰოდა, რა ჯობია - ელქტროენერგია რუსეთსა და აზერბაიჯანიდან შემოვიტანოთ და 100 მილიონი დოლარი ყოველწლიურად გავუგზავნოთ მათ, მათი ენრგეტიკის გასავითარებლად თუ ეს 100 მილიონი ჩვენ დავიტოვოთ და ჩვენს ენერგეტიკას მიხვედოთ?

- დიდი პროფესრობა არ უნდა იმის მიხვედრას, რომ ჯობია, 100 მილიონი დავიტოვოთ და ჩვენს ენერგეტიკას მივხედოთ, მაგრამ იგივე ფინანსთა სამინსიტროს პოზიციის და, საერთოდ, ნამახვანის საწინააღმდეგო კამპანიიის უკან იმპიორტიორთა გარკვეული ნაწილი იდგეს? იმპორტიროებს საქართველოს ენერგოდამოუკიდებლობა ხელს ნამდვილად არ აძლევთ - შემოსავალს დაკარგავენ...

- ესეც ხმამაღალი ნათქვამია.

- რატომ?

- იმპორტიორი რომ ვიყო, განვითარებულ ქვეყანში ცხოვრება მენდომებოდა და არა რუსეთის გარე ეზოში!

საერთოდ, საქართველოს ენერგეტიკაში იმპორტის ადგილი, თუ „არა ჰესებს" განწყობა დარჩება, სამწუხაროდ, კიდევ დიდხანს იქნება. არ დაგავიწყდეთ, რომ გაზშიც ფულს ვხიდით. მოკლედ, გაზით აზერბაჯაინზე ვართ დამოკიდებულნი, ელექტროენრგიით - აზერაბიჯანზე, რუსეთსა და ახლა უკვე თურქეთზეც.

- ყველაფერ ამის მიხუედავად, გარემოსდაცველები ამბობენ, მთავარია, ფლორა და ფაუნას გადარჩეს და ჯობია, დენი ვიყიდოთო. ბუნების დაცვა, რაღა თქმა უნდა, აუცილებელია, მაგრამ გარემოსდამცველების მოსაზრება მცდარია?

- როგორც ზემოთ გითხარით, ყველა ენერგეტიკული პროექტი გარემოს დაცვის აღირებული სტანდარტებით უნდა გახორციელდეს და ამას ყველა ეთანხმება. ფლორა და ფაუნა არ უნდა დავაზიანოთ, მაგრამ ხალხო, დაიჯერეთ, საკუთარი ენერგეტიკის გარეშე ქვეყანა არ გვექნება. ალბათ, გახსოვთ: 2006 წლი თებრვალში, რუსეთის ტერიტოიაზე გაზის მილსადენსა და კავკასიონის გადამცემ ხაზზე ერთდოროულად მოხდა ავარია.

- დიახ, მახსოვს...

- 25 დღე გავიყინეთ. ჰოდა, ასეთი პატარა მახსოვრობა როგორ გვაქვს? იმას გვინდა დავუბრუნდეთ, 25 წლის წინ, თბილისში საბურავები რომ იწვოდა?!

- სხვათა შორის, ანტიჰესების ისტერია საქართველოში მაშინ ხდება, როცა რუსეთი სომხეთში კიდევ ერთ ატომურ ელქტროსადგურს აშენებს. აქედან გამომდიანარე, პოლიტეკონომიკას თავი რომ დავანებოთ, ყველაფერში პოლიტიკური ან გეოპოლიტიკური კონტექსტი ხომ არ უნდა დავინახოთ?

- აუცილებლად, მხოლოდ ასე უნდა ვისაუბროთ. ეკონომიკაზე კი არა, ქვეყნის არსებობაზეა ლაპარაკი.

სხვათა შორის, სომხეთის ენერგეტიკის 100 პროცენტს რუსეთი ფლობს, ანუ რუსეთი სომხეთში თავის ენერგეტიკას აშენებს და წნეხის საშუალება უკვე ორი მიმართულებიდან ექნება.

- ანუ?

- სოხმეთიდან და ჩრდილოეთიდან. ასე თუ გავაგრძელეთ, ამის მოწმეები ძალიან მალე გავხდებით. სომხეთიდან მოწოდებული ელექტროენერგია, სინამდვილეში, რუსული იქნება და მთლიანად მასზე ვიქნებით დამოკიდებული.

- მაშასადამე, ეს რუსეთის მხრიდან საქართველოს ენერგოოკუპაცია იქნება, არა?

- დიახ.

- ამ ფონზე, ალბათ, იმის განმარტებაც ღირს, „ნამახვანსჰესს", ელქტროენერგიის გარდა, კიდევ რა სარგებელი უნდა მოეტანა...

- თეორიულად წარმოვიდგინოთ, რომ ამ 7 წელიწადში სამივე სადგურის მშენებლობა დაიწყო და ქვეყანაში, პირდპაირი ინვესტიციის სახით, დაახლოებით, 3 მილაირდი დოლარი შემოვიდა. იმაზე რატომ არაფერს ამბობენ, ეს ბიუჯეტზე ფისკალურად როგორ დადებითად იმუშავებდა.

- არ იციან და ამაზე იმიტომ არ საუბრობენ თუ იციან და შეგნებულად დუმან?

- არ ვიცი... 3 მილაირდი კი არა, კოვიდის გამო ჩაკეტილი საზღვრები ზაფხულში გავხსენით, ტურისტები შემოვიდნენ და ლარის კურსიც გამყარდა. წარმოგიდგენიათ, ჩვენნაირი ქვეყნისთვის 3 მიალირდი დოლარი რას ნიშავს? - ეს ათი ათასობისთ სამუშაო ადგილს შექმნიდა. ამასთან, ადგილობრივი კომპანიები (არამარტო სამშენებლო) ჰესების მშენებლობაში იქნებოდნენ ჩართულები

სხვათა შორის, ეკონომიკური კრიზის დროს სახელწმიფოები ინფრასტრუქტრულ პროექტებს ბიუჯეტიდან აფინასნებენ ხოლმე, რომ ეკონომიკა გამოაღვიძონ. მაგალითად, იცით, აშშ-ში რა ჰქნეს „დიდი დეპრესიის" დროს?

- არ ვიცი, მითხარით...

- 100-ათასობით ჰექტარი მიწის ნაკვეთები მოხნეს, რომელიც იმ მომენტში არავის სჭირდებოდა, ანუ ამით ეკონომიკის სტიმულირება მოახდინეს. ისე, ჰუვერის ჰიდროელექტროსადგურიც სწორედ „დიდი დეპრესიის" დრო აშენდა და დღესაც მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე დიდია.

„ნამახვანჰესი" ჩვენს ეკონომიკას გამოაფხიზლებდა და შეაჯანჯღარებდა, თანაც არა ბიუჯეტის სახსრებით, რომელიც ისედაც მწირი გვაქვს, არამედ უცხოური ინვესტიციის ხარჯზე, მაგრამ .....

- რატომ? - ამ კითხვაზე ფინანსთა სამინისტროს რა პასუხი აქვს?

- არ ვიცი... ისე, ჯობია, ინტერვიუ ფინასნთა სამინსტროს წარმომადგენლებისგანაც აიღოთ.

სხვათა შორის, ნამახვანი, ხუდონი და ნესკრა ჰესები, როგორც ზემოთ ვთქვი ადგილობრივ ბიუჯეტში ქონების გადასახადს აშენების შემდეგ კი არა, მშენებლობის დაწყებისთანავე გადაიხდიდნენ. საუაბრი რამდენიმე ათეულ მილიონ ლარზეა ყოველწლიურად...

მოკლედ, ჰესების მშენებლობის გაჩერება მხოლოდ ენერგეტიკის გაჩერება არაა. როცა ხუდონჰესის მშებელობა გავაჩერეთ, ჰიდრომშენებლობა როგორც დარგი რომელიც, ენგურის და ჟინვალის ჰესები მშებელობოს დროს ჩამოყალიბდა სრულად დავანგრიეთ.

- „ნამახვაჰესის" მშენებლობის გაჩერებით დარგი უარესად მოისპობა?

- ნამოხვანჰესის მშენებელობით ჰიდრომშენებლობის დარგის რეანიმაციის დაწყების შანსი გვექნებოდა, მაგრამ სამწუხაროდ, ამ შანსაც ხელიდან ვუშვებთ.

ესაუბრა: ვანო პავლიაშვილი